ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΙ Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΓΚΟΥΑΝΤΑΝΑΜΟ: ΑΠΟΦΑΣΗ “Boumediene”
Δρ. ΜΑΡΙΑ ΑΛΒΑΝΟΥ
(Εγκληματολόγος- ειδική σε θέματα τρομοκρατία, αναλύτρια στο RIEAS)
Copyright: Maria Alvanou on line
Στις 12 Ιουνίου, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών σε μια απόφαση ορόσημο έκρινε ότι οι κρατούμενοι στη ναυτική βάση του Γκουαντανάμο στην Κούβα έχουν κάθε συνταγματικό δικαίωμα να προσφεύγουν για τους λόγους κράτησης τους στα αμερικανικά ομοσπονδιακά δικαστήρια. Πρόκειται για ιστορική απόφαση, που αναγνωρίζει για πρώτη φορά σε μη-πολίτες, που βρίσκονται εκτός αμερικανικού εδάφους δικαιώματα κατά το αμερικανικό σύνταγμα.
Ουσιαστικά το Δικαστήριο ήρθε σε ευθεία αντίθεση με την αντι-τρομοκρατική πολιτική της κυβέρνησης Μπους και ανοίγει το δρόμο για θεμελιώδεις αλλαγές στο νομικό πλαίσιο του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας». Το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών χτύπησε στην καρδιά της νομικής λογικής πάνω στην οποία βασίζεται το καθεστώς του Γκουαντανάμο: την ιδέα-τέχνασμα ότι κρατώντας υπόπτους εκτός του αμερικανικού εδάφους, το Πεντάγωνο θα μπορούσε να τους στερήσει την προστασία και την ασφάλεια του εσωτερικού αμερικανικού νόμου. Το Γκουαντανάμο λοιπόν δεν είναι πλέον «ζώνη εκτός νόμου». Περισσότερο από έξι χρόνια αφότου έφθασαν οι πρώτοι φυλακισμένοι στη βάση, σήμερα πλέον οι έγκλειστοι έχουν τη δυνατότητα να εξετάσουν στα πολιτικά δικαστήρια των Ηνωμένων Πολιτειών, εάν υπάρχει νομική βασιμότητα για την κράτηση τους.
Η υπόθεση που ήταν η αφορμή για τη σημαντική αυτή δικαστική κρίση αφορά την αίτηση ομάδας κρατουμένων συμπεριλαμβανομένου και του Lakhdar Boumediene, ενός Βόσνιου αλγερινής καταγωγής, τον οποίο παρέδωσαν οι αρχές της χώρας του στις ΗΠΑ και κρατείται στο Γκουαντανάμο από τις αρχές του 2002. Αναγνωρίζοντας ότι οι φυλακισμένοι έχουν δικαίωμα να ζητήσουν να ελεγχθούν δικαστικά οι λόγοι κράτησης τους, το Δικαστήριο ουσιαστικά ανέτρεψε μέρος του 2006 Military Commission Act, ενός νόμου δηλαδή που είχε εγκριθεί από το Κογκρέσο με πιέσεις του προέδρου Μπους και αρνούταν το βασικό και ουσιώδες δικαίωμα habeas corpus (κατάκτηση του νομικού πολιτισμού που απαγορεύει την αυθαίρετη σύλληψη και κράτηση) στους κρατουμένους του Γκουαντανάμο. Αναγνώρισαν τα μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου ότι οι κρατούμενοι έχουν δικαίωμα habeas corpus κατά το αμερικανικό σύνταγμα και δεν μπορούν να το στερηθούν, εκτός αν ρητά το Κογκρέσο αναστείλει το δικαίωμα αυτό ως απάντηση σε «εξέγερση ή εισβολή».
Οι προεκτάσεις της στάσης του Ανώτατου Δικαστηρίου πέρα από το καθαρά δικαιοδοτικό επίπεδο, επεκτείνονται και στο πολιτικό πεδίο της χώρας. Αποφασιστικά απορρίπτεται πλέον από κορυφαίο αμερικανικό πολιτειακό όργανο, η κεντρική γραμμή της κυβέρνησης Μπους για τον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία. Ο Λευκός Οίκος εδώ και καιρό υποστηρίζει ότι έχει τα ίδια δικαιώματα και διακριτική ευχέρεια στην εκστρατεία του ενάντια στην Al-Qaeda, που είχε σε ένοπλες συγκρούσεις του παρελθόντος, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να κρατούνται οι μαχητές- πολεμιστές του εχθρού χωρίς δικαστική επιτήρηση. Η Ουάσιγκτον στηριζόταν μέχρι τώρα σε μια υπόθεση από την εποχή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου (Johnson κατά Eisentrager), όταν το Ανώτατο Δικαστήριο είχε τότε αρνηθεί το δικαίωμα habeas corpus σε Γερμανούς αιχμαλώτους πολέμου που κρατούταν σε αμερικανικές στρατιωτικές φυλακές στη Γερμανία. Η παρούσα απόφαση όμως ανατρέπει το δικαστικό αυτό προηγούμενο.
Αποδεικνύεται άλλη μια φορά, ότι η Δικαιοσύνη μπορεί- και πρέπει- να θέτει όρια και να ελέγχει την εκτελεστική εξουσία, όταν υπάρχει κίνδυνος να φαλκιδευτούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το Ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ άργησε, αλλά μπήκε πλέον δυναμικά στο παιχνίδι. Αναμένεται να παίξει καίριο ρόλο, όσο μάλιστα παραμένει ανοιχτό το ζήτημα της επ’ αορίστου κράτησης ανθρώπων που δεν έχουν καταδικαστεί για κάποιο έγκλημα και δεν κρατούνται ως αιχμάλωτοι μαχητές του εχθρού. Οι απόψεις των μελών της ανώτατης δικαστικής έδρας (όπως φαίνεται από την απόφαση Boumediene), προσανατολίζονται προς κάποια μορφή κράτησης (προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της τρομοκρατίας), αλλά με όρια, ασφαλιστικές δικλείδες και εχέγγυα, πολύ διαφορετικά από αυτά που επιθυμεί η κυβέρνηση Μπους. Είναι πιθανόν να συμβαδίσει με το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ, που επίσης σε απόφαση-ορόσημο απεφανθη ότι η κράτηση «παρανόμων μαχητών» (σύμφωνα με τον σχετικό νόμο Unlawful Combatant Law) επιτρέπεται μόνο αν αυτοί συνιστούν συγκεκριμένη απειλή στην ασφάλεια και απαίτησε σαφή, επαρκή και πειστικά στοιχεία για τη απόδειξη της κατηγορίας.